(دمکراتیزاسیون ایران از حاشیه به مرکز)
یکی از افراد سرشناس کورد در یکی از جلسات اپوزیسیون ایران، در تقابل با صراحت من نسبت به مرکزیان، کمی خود شیرینی کرد و بر میز می‌کوبید و از دمکراسی برای ایران صحبت می‌کرد، اگرچه ایده ”دمکراسی برای ایران” را حزب دمکرات چند دهه پیش بعنوان سیاست استراتژیک خود انتخاب کرده‌بود و حرف تازه‌ای نبود و در آن زمان که حزب دمکرات برای ”دمکراسی برای ایران” قربانی می‌داد، ایشان یک مارکسیست- لنینیست دو آتشه بودند و سایه دمکراسی را با تیز می‌زدند. اما مهم این بود که در ادامه خطابه رنگین و آتشین خود، جمله‌ای گفتند که می‌تواند برای همه دمکراسی‌خواهان مرکزگرا و مرکز نشین امروز قابل توجه باشد و آن اینکه: ” ما کوردها باید خوشحال باشیم که در ایران دمکراسی استقرار یابد بلکه پر آن به کوردستان برسد”.
هدفم از این نوشته پرداختن به فرد مورد نظر نیست، بلکه نکته حائز اهمیت در این جمله، پروژه‌ای مهم به نام ”چگونگی دمکراتیزاسیون ایران” است. اینکه مرکز دمکراتیزه شود تا شاید پر آن به کوردستان برسد یا حاشیه ایران هم- شاید- از آن منتفع گردد، یک ایده و نگاه بسیار نادرستی است. به دو دلیل، اول اینکه اگر دمکراسی، دمکراسی باشد، باید همه‌جا دارای یک کیفیت و ارزش باشد، دوم اینکه تاریخ معاصر ایران عکس این قضیه را ثابت می‌کند، تا بوده در حدود صد سال گذشته، این حاشیه بوده که برای دمکراسی هزینه داده و قربانی فقدان دمکرات و دمکراسی در مرکز شده است و کار مرکز هم به راحتی و با طیب خاطر قتل عام و اعدام و سرکوب بوده‌است. البته که منظورم فقط حکومت نیست، بلکه پیش از حکومتیان، به اصطلاح سیاسیون، روزنامه‌نگاران و اصحاب قلم، روشنفکران و تحصیلکردگان مرکزنشین/گرا در فجایع رخداده در حاشیه ایران سهیم‌اند.
پس عینا می‌بینیم که -اتفاقا- مسیر دمکراتیزاسیون ایران عملا از حاشیه به مرکز بوده. به عبارتی دیگر، آنکه/ جایی‌که در صد سال گذشته خواهان دمکراسی و حقوق اساسی خود بوده، حاشیه ایران و آنکه/ جایی‌که سرکوب کرده و ایران را استبدادزده کرده و در خفقان فرو برده است، مرکزگرایان/ مرکزیان بوده‌اند. پس با این حساب غیر اینکه ایده سینه دمکراسی برای مرکز و پر آن برای حاشیه کاملا غلط است و باید در همه جای ایران دمکراسی با کیفیت و ارزش همسان وجود داشته باشد، بلکه لازم است که مرکزگرایان/ مرکزیان یک بار هم شده سوزنی به خود زده و از خواب غفلت بیدار گشته و با جنبش آزادیخواهانه و دمکراسی خواهانه حاشیه همراه شوند.